Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) legt producenten en importeurs de operationele en financiële verantwoordelijkheid op voor wat er met hun producten gebeurt aan het einde van de levensduur. Met dit artikel helpen we je bepalen of jouw organisatie onder UPV valt en hoe je hieraan voldoet.
De essentie van UPV
Stel, je verkoopt sportkleding in Nederland. Dan ben jij volgens UPV verantwoordelijk voor wat er met die kleding gebeurt als de consument het weggooit. Dat betekent: zorgen dat het wordt ingezameld, gerecycled of hergebruikt. Dat is UPV in een notendop.
Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid stimuleert producenten en importeurs op deze manier om producten duurzamer en beter recyclebaar te ontwerpen. Door hen financieel verantwoordelijk te maken voor inzameling en verwerking, ontstaat een prikkel om slimmer te ontwerpen.
In Nederland geldt UPV voor verpakkingen, elektrische apparatuur, batterijen, autobanden, matrassen en textiel. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) en Rijkswaterstaat houden toezicht.
Als je producten op de Nederlandse markt brengt binnen zo’n productgroep, heb je in het kader van UPV vier belangrijke verplichtingen: registratie bij een producentenorganisatie of direct bij Rijkswaterstaat, het opstellen (en uitvoeren) van een bewustwordingsplan voor je klanten, de jaarlijkse rapportage over volumes en deelname aan een inzamel- en verwerkingssysteem. Dit laatste betekend in de praktijk vaak het achteraf betalen voor de producten (in gewicht) die je op de Nederlandse markt brengt. .
Ben jij als organisatie UPV-plichtig?
De partij die een product als eerste in Nederland op de markt brengt, valt onder UPV. Dit geldt voor zowel producenten als importeurs. Werk je via een Nederlandse BV of dochteronderneming? Dan rust de verantwoordelijkheid mogelijk bij jou.
Controleer of jouw producten onder een UPV-categorie vallen. Voor textiel zijn producenten vanaf 1 juli 2023 formeel verantwoordelijk, met actieve handhaving sinds 2025. Sommige regelingen kennen drempels op basis van gewicht of marktvolume. Voor CSRD-plichtige bedrijven is de kans groot dat UPV-verplichtingen van toepassing zijn. Raadpleeg hiervoor de officiële lijsten van ILT.
Hoe pak je het aan? Vijf concrete stappen
Er zijn twee hoofdroutes: werken via een producentenorganisatie (PRO) of een eigen systeem opzetten. De meeste bedrijven kiezen voor een PRO, omdat die al beschikken over inzamelnetwerken en administratieve systemen.
1. Breng jouw producten in kaart
Inventariseer welke producten onder welke UPV-categorie vallen. Dit vereist een analyse op SKU-niveau, inclusief materiaalsamenstelling en jaarvolumes. Het Besluit UPV geeft per productgroep precieze definities. Deze fase lijkt administratief, maar zonder helder overzicht kun je geen betrouwbare rapportages maken.
2. Registreer bij Rijkswaterstaat
Producenten en importeurs moeten zich registreren en jaarlijks rapporteren aan Rijkswaterstaat. Voor textiel geldt bijvoorbeeld: rapporteer vóór 1 augustus over het voorgaande jaar. Praktische informatie over registratie vind je op Business.gov.nl. Je kunt individueel rapporteren of dit via een PRO regelen. Overigens zijn er ook producentenorganisaties zoals Verpact die dit voor je kunnen regelen.
3. Kies tussen PRO of eigen systeem
Producentenorganisaties zoals Stichting UPV Textiel regelen inzameling, verwerking en het behalen van wettelijke targets. Dit is voor de meeste bedrijven de efficiëntste route. Een eigen systeem is alleen realistisch voor grote spelers met substantiële logistieke capaciteit. Dit vereist vergunningen, contracten met verwerkers en robuuste administratie, maar geeft volledige controle en kansen om UPV strategisch in te zetten binnen jouw circulaire ambities.
4. Voldoe aan de targets
Voor textiel moet in 2025 minimaal 50% van de verkochte volumes (in gewicht) klaargemaakt zijn voor hergebruik of recycling. Dit stijgt naar 75% in 2030. Andere productgroepen kennen eigen percentages. Zorg dus dat partners en verwerkers voldoen aan alle reporting-vereisten, zodat je kunt aantonen dat je deze doelen haalt.
5. Richt administratieve processen in
Breid jouw ERP-systeem uit met registratie van aantallen, gewichten en materiaalsamenstelling. Ook inzameltarieven, verwerkingsrapportages en kosten moeten nauwkeurig worden bijgehouden. De praktische handleiding biedt houvast voor formele formats en deadlines. Zonder betrouwbare data loop je het risico op boetes.
Kosten en risico’s
UPV brengt verschillende kostenposten met zich mee: heffingen aan een PRO (per kilogram of product), logistieke investeringen bij een eigen systeem, administratieve lasten en mogelijk investeringen in productherontwerp. Deze laatste verlagen toekomstige UPV-kosten.
Bij niet-melden of onjuiste rapportage kunnen boetes worden opgelegd die proportioneel zijn aan de wereldwijde omzet. Dit maakt calculerend risico nemen geen optie. Non-compliance leidt ook tot reputatieschade en uitsluiting van aanbestedingen. Recent onderzoek toont dat de mode-industrie moeite had om snel aan recyclingtargets te voldoen. Begin daarom tijdig.
UPV in jouw ESG-rapportage
Voor CSRD-plichtige organisaties is UPV geen losstaand vraagstuk. Het raakt governance, milieu risicobeheer, financiële planning en rapportageverplichtingen. De uitdaging is om de verplichtingen goed te administreren en de impact inzichtelijk te krijgen.
UPV brengt structurele kosten met zich mee. Deze kosten horen thuis in je financiële scenario’s en rapportages. Werk daarom ketengericht met partners die transparant rapporteren en controleerbare data aanleveren.
Ontwikkel je circulaire producten of werk je aan materialenreductie? Dan loont het om UPV-verplichtingen mee te nemen in product-design en inkoopbeleid. Beter recyclebare materialen verlagen toekomstige heffingen. Maar wees realistisch: voor de meeste organisaties blijft UPV primair een compliance-opgave.
Het nakomen van UPV-verplichtingen vraagt om heldere processen. Medewerkers in inkoop, product development en finance moeten begrijpen wat UPV betekent voor hun werk. Want met alleen formulieren invullen gaan we er niet komen.
Praktische checklist voor grote organisaties:
- Quick scan (0–4 weken): welke producten vallen onder welke UPV?
- Data readiness (4–8 weken): beschikbaarheid gewicht- en volumecijfers
- Keuze compliance-model (4–12 weken): PRO of eigen systeem
- Contracten (8–16 weken): sluit contracten met PROs of verwerkers
- CSRD-integratie (doorlopend): voeg UPV-activiteiten toe aan rapportage
Tot slot
UPV is voor veel organisaties een nieuwe werkelijkheid die om heldere processen en goede administratie vraagt. Voor beddrijven is het essentieel om deze verplichtingen tijdig op te pakken en goed te integreren in bestaande rapportages. Begin daarom niet te laat, want de deadlines komen sneller dan je denkt.